Overdracht productierechten

Fosfaatrechten, varkens- en pluimveerechten zijn publiekrechtelijke toegewezen rechten (productierechten) en zijn binnen een agrarisch bedrijf nodig voor de uitoefening van een veebedrijf. Het aantal productierechten dat uw bedrijf nodig heeft, is afhankelijk van de hoeveelheid en het soort dieren dat u houdt.

Productierechten zijn overdraagbaar. Registratie van deze rechten is verplicht conform de Meststoffenwet. De uitvoering van deze registratie ligt bij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Naast de verkoop van productierechten, kunnen deze rechten ook verleasd worden of kan er een huurkoopovereenkomst worden gesloten. Het nadeel van een huurkoopovereenkomst is dat de verkoper in fiscale zin bij aanvang van de overeenkomst zijn winst moet nemen. Om dit de te voorkomen, maakte de adviespraktijk in het verleden afspraken om de fosfaatrechten voor meerdere jaren te kunnen verleasen met een koopoptie. Door de antwoorden van de Hoge Raad op de prejudiciële vragen komt deze overeenkomst volgens de Belastingdienst  in een ander daglicht te staan.

Prejudiciële vragen

De casus in deze procedure was als volgt: Ondernemer A had met ondernemer B een huurkoopovereenkomst gesloten, waarbij ondernemer A productierechten verhuurde aan ondernemer B. Conform de Meststoffenwet maakten zij voor deze overdracht melding bij het RVO en werden deze rechten geregistreerd op naam van ondernemer B. Omdat het om een huurkoop ging, heeft er nog geen verkoop en aankoop plaatsgevonden, wat volgens het Burgerlijk Wetboek is vereist voor een zogenoemde overdracht onder geldige titel.

Ondernemer B kwam in financiële problemen en werd daarna failliet verklaard. De vraag die centraal stond in de procedure, was wat de vereisten zijn voor een geldige overdracht van productierechten en tot wiens vermogen de productierechten behoorden.

Registratie RVO doorslaggevend

Naar aanleiding van de procedure zijn door de rechter prejudiciële vragen gesteld en uit de beantwoording daarvan blijkt dat de overgang van productierechten alleen een rechtsgevolg heeft na registratie daarvan bij het RVO. Deze registratie is conform de Meststoffenwet, een speciale regeling, die voorrang krijgt op de algemene regeling vanuit het Burgerlijk Wetboek.

Dit betekent dat degene op wiens naam de productierechten staan geregistreerd, rechthebbende is van deze productierechten. Hij is bevoegd om die rechten te benutten en over die rechten te beschikken. Let op: in deze casus was de melding bij RVO als een overdracht geregistreerd en niet, zoals bij kortlopende verhuur, als lease.

In dit geval is ondernemer B dus de rechthebbende van de productierechten. Bij een faillissement van ondernemer B behoren de productierechten daarom tot zijn faillissementsboedel. De verkoper staat in dat geval als concurrent-schuldeiser achteraan in de rij.

Deze uitspraak bracht overigens nog een andere discussie teweeg: is de opzet zoals die in fiscaalrechtelijke zin tot 1 oktober 2022 werd toegepast voor de meerjarige verhuur van fosfaatrechten nog langer pleitbaar? Met name bij langlopende lease moet men er rekening mee houden dat de Belastingdienst over het moment van belasten nu anders denkt. Dus naast het contractrisico loopt de verhuurder nu ook een fiscaal risico. 

Juridische gevolgen kortlopende lease

Het standpunt dat de juridisch rechthebbende op de fosfaatrechten degene is op wiens naam deze staan geregistreerd, kan ook problemen opleveren bij de kortlopende lease van fosfaatrechten. In de praktijk is dit te ondervangen door de levering en teruglevering in één formulier aan te geven: een zogeheten ‘gesloten melding’. Bij een gesloten melding registreert RVO de gehuurde fosfaatrechten als onbenut op naam van de huurder en als benutte rechten bij de verhuurder. De verhuurder behoudt onder die omstandigheden dus de juridische eigendom. Zou er door deze registratiehandeling al sprake zijn van een overgang van de juridische eigendom, dan is dat van zeer korte duur. Bij een faillissement van de huurder heeft dit dan geen gevolgen voor de eigendom van de verhuurder.

In principe heeft deze uitspraak dus geen gevolgen voor een kortlopende lease met een gesloten melding, maar dit ligt genuanceerder bij een kortlopende lease met een zogeheten ‘open melding’. De heen- en teruglease worden in deze situatie als twee overdrachten gemeld. Open meldingen worden niet altijd op dezelfde dag geregistreerd.

Een verhuurder die zijn fosfaatrechten langlopend verleaset, staat door de antwoorden van de Hoge Raad bij een faillissement van de huurder in wezen met lege handen. Hetzelfde geldt overigens bij de verhuur van varkens- en pluimveerechten, die ook in de Meststoffenwet zijn geregeld. De verhuurder moet zich onder die omstandigheden als concurrent-schuldeiser melden bij de curator. De eigendom van de fosfaatrechten is als gevolg van de registratie bij RVO in privaatrechtelijke zin overgegaan naar de huurder en is als zodanig onderdeel geworden van de faillissementsboedel.

Laat u adviseren

Heeft u productierechten die u via een huurkoopovereenkomst wilt overdragen? Neem contact op met Nico van den Ende, senior belastingadviseur, via e-mail.